فرضیههای اخص در نظر گرفته شده در این پژوهش عبارتند از:
موضوع این تحقیق در حوزه مباحث مدیریت به ویژه در قلمرو موضوعات رفتاری و منابع انسانی است. متغیرهایی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند شامل ” فرهنگ سازمانی” و “معنویت در محیط کار ” است که هر دو در ارتباط مستقیم با نیروی انسانی شاغل در سازمان هستند.
قلمرو مکانی این تحقیق، شامل « اداره کل فرهنگ وارشاد استان قم» می باشد.
داده های این پژوهش مربوط به دوره زمانی فروردین ۱۳۹۳ تا مرداد ماه ۱۳۹۳ خواهد بود.
تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریهها، قانونمندیها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین میشوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار میگیرند. (خاکی، ۱۳۷۹،۱۴۲). این تحقیق از آن جهت کاربردی است که سازمان های مورد مطالعه می توانند از نتایج به دست آمده از فرهنگ سازمانی و معنویت در محیط کار استفاده کنند. تحقیق حاضر به لحاظ آنکه به بررسی داده های مرتبط با برهه ای (دوره ای) از زمان می پردازد، مقطعی است.
روش تحقیق به کار گرفته شده، تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است که به توصیف و تحلیل روابط بین متغیرهای فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در کار پرداخته است.
هدف اصلی این پژوهش « تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم» میباشد.
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
جمعآوری اطلاعات مورد نیاز برای این پژوهش به سه صورت کتابخانهای، مراجعه به اسناد و مدارک، و میدانی است. ابزار مورد استفاده در این تحقیق «پرسشنامه» میباشد. پرسشنامه یکی از ابزارهای رایج تحقیق و روشی مستقیم برای کسب دادههای پژوهش است. پرسشنامه مجموعهای از سؤالات (عبارات یا گویه ها) است که پاسخ دهنده با ملاحظه آنها پاسخ را ارائه میدهد. از طریق پرسشنامه میتوان دانش، علایق، نگرشها و عقاید فرد را در ارتباط با موضوعی خاص مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبل وی پی برد و به آنچه در حال حاضر انجام میدهد، آگاهی یافت. هر یک از ابزارهای جمع آوری دادهها، در واقع این امکان را فراهم میآورند که دادههای مختلف را از آزمودنیها جمعآوری نمود. در میان این ابزارها، پرسشنامههایی که بسته هستند به علت وسعت کاربردی که دارند از اهمیت خاصی برخوردارند. (خاکی، ۱۳۷۸)
در این پژوهش به منظور اندازهگیری، ارزیابی و مقایسه نتایج به دست آمده از طریق پرسشنامهها از مقیاس فاصله ای طیف لیکرت استفاده میشود.طیف لیکرت میتواند ۵ یا ۷ گزینه ای باشد که در تحقیق حاضر در پرسشهای مربوط به فرهنگ سازمانی و معنویت در محیط کار، ازمقیاس ۵ گزینه ای به کار میرود
در این تحقیق برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از دو روش آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده می شود. آمار توصیفی برای گردآوری و طبقه بندی داده های جمعیت شناختی و آمار استنباطی برای رد یا تأیید فرضیه ها بکار می رود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار spss استفاده خواهد شد.
فرهنگ سازمانی
تعریف مفهومی: فرهنگ سازمانی، الگویی اساسی از مفروضات، ارزش ها و باورهای اساسی است که روش صحیح تفکر و اقدام در خصوص مسائل و فرصت هایی را که سازمان با آن مواجه می شودمورد توجه قرار می دهد (مقیمی، ۱۳۸۵). فرهنگ سازمانی شامل عناصر متعددی است که از عناصر شناختی نهفته همچون: مفروضات، ارزش ها و باورها تا عناصر آشکارتر همچون مصنوعات و الگوها، ارزش ها، عملیات و رفتارها را در بر می گیرد (همان، ۱۳۸۵).
تعریف عملیاتی: به منظور سنجش و عملیاتی کردن متغیر فرهنگ سازمانی از ابعاد ویژگی های غالب، رهبری سازمانی، مدیریت کارکنان، انسجام سازمان، تأکیدهای استراتژیک و معیارهای موفقیت استفاده می شود و شامل ۲۴ شاخص می باشد
معنویت در کار
هدف اصلی این پژوهش « تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم» میباشد.
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
قلمرو مکانی این تحقیق، شامل « اداره کل فرهنگ وارشاد استان قم» می باشد.
داده های این پژوهش مربوط به دوره زمانی فروردین ۱۳۹۳ تا مرداد ماه ۱۳۹۳ خواهد بود.
تحقیق حاضر از نظر هدف از نوع تحقیقات کاربردی است. تحقیقات کاربردی تحقیقاتی هستند که نظریهها، قانونمندیها، اصول و فنونی که در تحقیقات پایه تدوین میشوند را برای حل مسائل اجرایی و واقعی به کار میگیرند. (خاکی، ۱۳۷۹،۱۴۲). این تحقیق از آن جهت کاربردی است که سازمان های مورد مطالعه می توانند از نتایج به دست آمده از فرهنگ سازمانی و معنویت در محیط کار استفاده کنند. تحقیق حاضر به لحاظ آنکه به بررسی داده های مرتبط با برهه ای (دوره ای) از زمان می پردازد، مقطعی است.
روش تحقیق به کار گرفته شده، تحقیق توصیفی از نوع همبستگی است که به توصیف و تحلیل روابط بین متغیرهای فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در کار پرداخته است.
برای انجام تحقیق ابتدا باید جامعه را که میخواهیم از آن نمونه بگیریم، به دقت تعریف کنیم. جامعه آماری عبارتست از افراد یا اشیایی که در خاصیت یا خاصیتهای مورد تحقیق مشترک باشند و با هدف و موضوع ارتباط داشته باشند(خلیلی،۱۳۷۹ ،۸۷). جامعه آماری به کل گروه افراد، وقایع یا چیزهایی اشاره دارد که محقق می خواهد به تحقیق درباره آن ها بپردازد (سکاران، ۱۳۸۲، ۲۹۴).
جامعه آماری این تحقیق، کلیه کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم می باشد. تعداد این افراد ۱۸۳ نفر می باشد.
«نمونه معمولاً گروهی از افراد جامعه است که معرف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگیها و مشخصات افراد جامعه را داراست» (کرلینجر،۱۳۷۰، ۱۳۶).
برای تعیین حجم نمونه از رابطه زیر استفاده می کنیم: )کوکران )
هدف اصلی این پژوهش « تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم» میباشد.
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
یکی از وجوه قدرت و ممیزه سازمان، برخورداری از فرهنگ سازمانی مطلوب است. فرهنگ سازمانی هر مجموعه که آیینه تمام نمای ویژگی ها، خصلت ها، قوت ها و ضعف های آن محسوب می شود، می تواند چهره درون و برون آن را از نظر پایبندی کارکنان به ارزش ها، اصول، باورها، نگرش ها و سایر اعتقادات مرتبط نشان دهد. از طریق مطالعه فرهنگ سازمانی یک تشکل، میتوان به انسجام ارزشی و تعهد کارکنانش، پی برد (Adler and Borys,1996).
هر چه این انسجام بیشتر باشد نیل به اهداف سازمانی تسهیل می گردد. به عبارت دیگر، مطالعه فرهنگ سازمانی یک سازمان از این جهت اهمیت دارد که می توان از این طریق به نقطه ضعف ها و تفاوت ها بین وضعیت موجود و آنچه وضعیت مطلوب از دید کارکنان آن سازمان است، دست پیدا کرد. البته، در این راستا، ظرافت موضوع از این منظر که مرتبط با اندوخته ذهنی کارکنان است و از طرف دیگر، بواسطه تداوم موفقیت آمیز کار یک سازمان به حضور کارکنان با فرهنگ سازمانی قوی که مسلماً انگیزه اصلی آنها در ابراز تعهد سازمانی، پایداری در حفظ مسئولیت ها، رعایت اخلاق کاری، رعایت ایمنی و… می باشد، بر کسی پوشیده نیست (Herskowitx,1984).
در دو دهه اخیر، کشورهای صنعتی متوجه یک عامل استراتژیک و تعیین کننده در موفقیت یا عدم موفقیت سازمان و سازمان های کسب و کار گردیده اند که قبلاً چندان مورد توجه قرار نگرفته است، این موضوع همان فرهنگ سازمان است. به تعبیر دیگر، هر سازمانی دارای شخصیتی است مانند انسان، همان گونه که عنصر اصلی شخصیت یک انسان فرهنگ اوست، عنصر اصلی شخصیت یک سازمان نیز فرهنگ سازمان است (Charles,2002).
نیاز به معنویت نیز همانند نیازهای احساسی، ذهنی و فیزیکی یکی از نیازهای عمده انسان می باشد. فرد تمام این نیازها را با خود به محیط کار می آورد. ریشه ارتباط بین معنویت و رهبری شناخت این مسئله است که همگی ما دارای یک صدای درونی هستیم که منبع نهایی در حل مشکلات فردی و کاری و رویارویی با مسائل و مشکلات می باشد ( فری و ملانر[۱]، ۲۰۰۸ ،۲۷۰). در طول تاریخ بشر، معنویت به شکلهای مختلفی تجلّی یافته و در پیرامون آن بسیار سخن گفته شده است . هر کس از دریچه ای به آن نگریسته و با تکیه بر بعد یا ابعادی از آن، تعریفی ارائه کرده است. (برزنونی،۱۳۷۹، ۷۹)
موضوع معنویت و معنویت در محیط کار از موضوعات مورد توجه دهه اخیر به شمار می رود. شاید اکنون زمان آن فرا رسیده است تا به علت ناهنجاری های حاصله از پارادایم های مکانیستی، روش های بهبود عملکرد سازمانی از قبیل مهندسی مجدد، کوچک سازی و … به دنبال راهکار جدیدی برای احیای روحیه خسته و کسل کارکنان، افزایش روند ترک خدمت و غیبت ها باشیم. (رضایی منش ، کرمانشاهی،۱۳۸۹، ۹۰)
در این فصل به مطالعه و بررسی ادبیات نظری این پژوهش می پردازیم. ساختار فصل حاضر به صورت زیر طرح ریزی شده است:
[۱] . Fry & Melanre
هدف اصلی این پژوهش « تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم» میباشد.
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از:
فرهنگ یک سازمان مینیاتوری از فرایندهای کلان فرهنگی محیط سازمان است و حدود و مرز چنین فرهنگی توسط این فرایندها تعیین می شود. هر سازمان جنبه هایی از فرهنگ های ملی، منطقه ای، صنعتی، شغلی و حرفه ای را که در آنها فعالیت می کند به نمایش می گدارد و تا حدی براساس فرایندهای فرهنگی تثبیت شده توسط تعدادی از بازبگران محیطی شکل می گیرد. فرهنگ کل پیچیده ای از جنبه های متمایز معنوی، مادی، فکری و روحی است که یک جامعه و یا گروه اجتماعی را توصیف می کند. فرهنگ نه تنها مشتمل بر هنر و مکتوبات، بلکه شامل شیوه های زندگی، حقوق اساسی انسانها، نظام ارزشی، سنت ها و اعتقادات است (صفایی،۱۳۸۷، ۱۰).
در این عصر که با گسترش دانش جدید، نظریات نو و توسعه همه جانبه در سطح دنیا سرعت تغییرات نیز همان نسبت افزایش می یابند، ابتکارات جدید و ابداعات در ایجاد تغییرات نقش مهمی ایفا می کنند در نتیجه سازمانها و رهبران آنها باید در گی بنا نهادن چارچوبی باشند که در آن ابتکار عمل و نوگرایی به عنوان بناین اصللی در میان دیگر تغییرات در نظر گرفته شود. آنگونه که از شواهد موجود بر می آید فرهنگ سازمانی در سرعت گرفتن پیشرفت و دگرگونی یک سازمان نقش به سزایی دارد (نصیرزاده،۱۳۸۱).
صورت باستانی فرهنگ در متن بازمانده از اوستا و نوشته های فارسی باستان یافت نشده است. صورت پهلوی آن «فرهنگ[۱]» است. گمان می رود از پیشوند «فر» به معنای پیش و ریشه باستانی «ثنگ[۲]» به معنای کشیدن باشد. این واژه مرکب، از نظر واژگان به معنی بالا کشیدن، و بیرون کشیدن است. ولی هیچگاه در ادبیات فارسی به مفهومی که برخاسته از ریشه کلمه باشد نیامده است. کاربرد اصلی واژه فرهنگ در دو زمینه است در یک زمینه فرهنگ[۳] در این معنی فرهنگ با تمدن و آموزش و پرورش و ادب برابر است. در گستره ترین معنی می تواند به فراورده های تمدنی پیچیده اشاره داشته باشد که چنین معنایی به چیزهایی مانند ادبیات، هنر، دانش و فلسفه باز می گردد. در زمینه دیگر، فرهنگ[۴] در این معنی فرهنگ با اندیشیدن و رفتار کردن گروهی برابر است. از سوی انسان شناسان و دیگر کسانی که انسان را بررسی می کنند به کار می رود که در این معنی به آفریده های اندیشه، عادات و اشیا مادی اشاره دارد (طوسی،۱۳۸۰، ۲۰۵).
[۱] Far –hang
[۲] Thang
[۳] Education – civilization
[۴] Culture
هدف اصلی این پژوهش « تعیین تأثیر فرهنگ سازمانی بر میزان گرایش به معنویت در میان کارکنان اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم» میباشد.
اهداف فرعی این پژوهش عبارتند از: